ویژگی‌های شیعیان واقعی
ویژگی‌های شیعیان واقعی
جایگاه و مقام شیعیان
امیر المؤمنین علیه السّلام به قنبر فرمود: اى قنبر بشارت باد تو را و خوشحالى و سرور، سوگند به خدا که رسول خدا از دنیا رفت و بر امّتش غضبناک بود مگر بر شیعیان، آگاه باش براى هر چیزى عزّتى است و عزّت اسلام شیعه است، و براى هر چیزى ستون و تکیه گاهى است و تکیه گاه اسلام شیعه است، و براى هر چیزى نقطه اوج و بلندىاى است و اوج اسلام شیعه است، و از براى هر چیزى آقا و رئیسى است و رئیس مجالس مجالس شیعه است، و براى هر چیزى شرفى است و شرف اسلام شیعه است، و براى هر چیزى پیشوائى است و پیشواى زمینها زمینى است که در آن شیعه زیست می کند.»
علائم شیعیان
و از «خصال» صدوق با سند خود از ابو مقدام از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام روایت شده است که فرمود:
«یا ابَا الْمِقْدامِ انَّما شَیعة عَلىّ الشّاحِبُونَ النّاحِلونَ الذّابِلُونَ، ذابِلَة شِفاهُهُمْ، خَمیصَة بُطُونُهُمْ، مُتَغَیِّرَةٌ الْوانُهُمْ، مُصْفَرَّةٌ وُجُوهُهُمْ، اذا جَهَّنُمُ اللَّیْلُ اتَّخَذُوا الْارْض فِراشاً، وَ اسْتَقْبَلُوا الْارْضَ بِجِباهِهِمْ، کَثیرٌ سُجُودُهُمْ، کَثیرٌ دُمُوعُهُمْ، کَثیرٌ دُعاؤُهُمْ، کَثیرٌ بُکاؤُهُمْ، یَفْرَحُ النّاسُ وَ هُمْ مَحْزُونُونَ [1]
حضرت فرمودند: «اى ابو مقدام حقّاً مطلب از این قرار است که شیعیان ما کسانى هستند که رنگ چهره آنان از بسیارى روزه و عبادت خدا زرد شده و لاغر و ضعیف شده اند، و طراوت و شادابى رخسار آنان از بین رفته، لب‌هاى آنان از بسیارى ذکر و فکر خشکیده، شکم‌هاى آنان خالى، رنگ‌هاى آنان پریده، سیماى آنان زرد شده.
چون شب فرا رسد و سیاهى جهان را بپوشاند زمین را فراش خود قرار مى‌دهند، و با پیشانى به روى زمین در مقابل حضرت معبود به سجده مىافتند، سجده آنان بسیار است، قطرات اشک آنان ریزان است، دعاى آنان بسیار است، گریه آنان فراوان است، مردم همگى در خوشى و مسرّت و غفلت بسر مى برند ولى آنها در دل حزن و اندوه (از عدم وصول به مطلوب و لقاى خدا) دارند.»
صفات و نشانه‌های شیعه اهل‌البیت علیهم‌السلام در لسان امام باقر علیه‌السلام
مرحوم علامه حسینی طهرانی (ره) در پیگیری بحث احادیثی را از معصومین علیهم السلام در صفات و نشانه‌های شیعه بیان می فرماید که ذیلا احادیث امام باقر علیه السلام می‌آید:
و از کتاب «کافى» نقل است با اسناد خود از جابر بن یزید جعفى (ره) از حضرت امام باقر علیه السّلام که: «قالَ لى: یا جابِرُ أَ یَکْتَفى مَنْ یَنْتَحِلُ التَّشَیُّعَ انْ یَقُولَ بِحُبِّنا اهْلَ الْبَیْتِ؟ فَوَ اللهِ ما شیعَتُنا الّا مَنِ اتَّقَى اللهَ وَ اطاعَهُ وَ ما کانُوا یُعْرَفوُنَ الُا بالتَّواضُعِ وَ التَّخَشِعُّ وَ الْامانَة وَ کَثْرَة ذِکْر اللهِ وَ الصَّلاة و الصَّوْمِ وَ الْبِرِّ بِالْوالِدَیْنِ وَ التَّعَهُّدِ لِلْجیرانِ مِنَ الْفُقَراءِ وَ اهْلِ الْمَسْکَنَة وَ الْغارِمینَ وَ الْایْتامِ وَ صِدْقِ الْحَدیثِ وَ تِلاوَة الْقُرْآنِ [1] وَ کَفِّ الْالْسُنِ عَنِ النّاسِ الّا مِنْ خَیْرٍ وَ کانُوا امَناءَ عَشایِرِهِمْ فِى الْاشْیاءِ.
قالَ جابِرٌ: فَقُلْتُ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ ما نَعْرِفُ الْیَوْمَ احَداً بِهَذِهِ الصِّفَة!
فَقالَ علیه السّلام: یا جابِرُ لا تَذْهَبَنَّ بِکَ الْمَذاهِبُ، حَسْبُ الرَّجُلِ انْ یَقُولَ احبُّ عَلِیًّا وَ اتَوَلّاهُ ثُمَّ لا یَکُونُ مَعَ ذلِکَ فَعّالًا؟ فَلَوْ قالَ: انّى احِبُّ رَسُولَ اللهِ- فَرَسُولُ اللهِ خَیْرٌ مِنْ عَلِىّ- ثُمَّ لا یَتَّبِعُ سیرَتَهُ وَ لا یَعْمَلُ بِسُنَّتِهِ ما نَفَعَهُ حُبُّهُ ایّاهُ شَیْئاً، فَاتَّقُوا اللهَ وَ اعْمَلُوا لِما عِنْدَ اللهِ، لَیْسَ بَیْنَ اللهِ وَ بَیْنَ احَدٍ قَرابَة، احَبُّ الْعِبادِ الَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ اتْقاهُمْ وَ أعْمَلُهُمْ بِطاعَتِهِ.
یا جابِرُ فَوَ اللهِ ما یُتَقَرَّبُ الَى اللهِ تَبارَکَ وَ تعالى الّا بِالطّاعَة، وَ ما مَعَنا بَراءَة مِنَ النّارِ وَ لا عَلَى اللهِ لِاحَدٍ مِنْ حُجَّة، مَنْ کانَ لِلّهِ مُطیعاً فَهُوَ لَنا وَلِىٌّ، وَ مَنْ کانَ لِلّهِ عاصِیاً فَهُو لَنا عَدُوٌّ، لا تُنالُ وِلایَتُنا الّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ.[2]
«جابر گوید: حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام به من فرمود: اى جابر آیا براى تشیّع همین بس است که کسى ادّعا کند محبّت ما اهل بیت را؟ سوگند به خدا که شیعیان ما نیستند مگر افرادى که تقواى خدا پیشه گیرند و او را اطاعت کنند. شیعیان ما شناخته نمىشوند مگر به تواضع و خشوع دل، و نگاه‌دارى امانت، و به زیاد یاد خدا کردن، و به زیاد روزه گرفتن، و نماز خواندن، و احسان به پدر و مادر نمودن، و مراعات فقراى از همسایگان را نمودن، و از حال آنها با خبر بودن، و از حال مسکینان و قرض داران و یتیمان با اطّلاع بودن، و به آنها رسیدگى کردن، و در گفتار از راستى تجاوز نکردن، و تلاوت قرآن کردن [بنابر نسخه «بحار»: و قلّاده عمل به قرآن را به گردن انداختن] و زبان را از گفتگوى با مردم مگر چیزهائى که راجع به خیر آنها است بازداشتن، و افراد امین و مورد اعتماد اقوام خود بودن در همه چیزها.
جابر گوید: عرض کردم اى فرزند رسول خدا ما در امروز کسى را به این صفت که بیان مى فرمائى نمى شناسیم!
حضرت فرمود: اى جابر آراء و مذاهب فکر تو را خراب نکند و تو را در شکّ در نیاورد. آیا براى انسان همین قدر کافى است که بگوید: من على را دوست دارم و ولایت امر او را قبول دارم و در عین حال عمل به دستورات او نکند؟ و اگر کسى بگوید: من رسول خدا را دوست دارم - با آنکه معلوم است که رسول خدا از على بهتر است - در صورتى که عمل به سنّت رسول خدا نکند این محبّت و دوستى براى او فائده اى ندارد. بنابراین تقواى خدا را پیشه سازید، و به آنچه خدا فرموده عمل بنمائید. بین خدا و کسى قرابت و خویشاوندى نیست، محبوبترین بندگان در نزد خدا پرهیزکارترین آنهاست، و عامل ترین آنها به دستورات خدا.
اى جابر سوگند به خدا بنده اى نمى تواند به خدا نزدیک گردد مگر به فرمانبردارى از اوامر او، و با ما چنین قدرت و اختیارى نیست که کسى را از آتش برى سازیم، و هیچ بنده اى بر خدا نمى تواند حجّتى اقامه کند. کسى که مطیع خدا باشد او دوست ماست، و کسى که گناه کند او دشمن ماست، و کسى را قدرتى نیست که به ولایت ما برسد مگر به عمل صالح و اجتناب از افعال ناپسند.»
پیام و سفارش امام باقر علیه‌السلام به شیعیان
و از «امالى» شیخ طوسى از حضرت رضا علیه السّلام از پدرانش از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام روایت است که به خَیْثَمَه فرمودند:
«ابْلِغْ شیعَتَنا انْا لا نُغْنى عَنِ اللهِ شَیْئاً، وَ ابْلِغْ شِیعَتَنا انَّهُ لا یُنالُ ما عِنْدَ اللهِ الّا بِالْعَمَلِ، وَ ابْلِغْ شیعَتَنا انَّ اعْظَمَ النّاسِ حَسْرَة یَوْمَ الْقِیامَة مَنْ وَصَفَ عَدْلًا ثُمَّ خالَفَهُ الى غَیْرِهِ، وَ ابْلِغْ شیعَتَنا انَّهُمْ اذا قامُوا بِما امِرُوا انَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ یَوْمَ الْقِیامَة [3]
«به شیعیان ما ابلاغ کن که ما نمى توانیم شما را از طاعت خدا بى نیاز نموده در رحمت داخل کنیم، و به شیعیان ما برسان که درجات و مقاماتى که در نزد خداست به دست نمى آید مگر با عمل صالح، و به شیعیان ما برسان که حسرتمندترین مردم در روز بازپسین کسى است که وصف عدل و نیکى را کرده لکن خودش عمل ننموده و غیر آن را بجا آورده است، و به شیعیان ما برسان که اگر به آنچه به آنها امر شده است عمل کنند رستگاران در روز قیامت خواهند بود».
و از «کافى» با اسناد متّصل خود روایت است از عَمْرو بن ابى مِقدام قال: سمعت ابا عبد الله علیه السلام یقول: خَرَجْتُ انَا وَ ابى حَتّى اذا کُنّا بَیْنَ الْقَبْرِ وَ الْمِنْبَرِ اذا هُوَ بِاناسٍ مِنَ الشِّیعَة فَسَلَّمَ عَلَیْهمْ ثُمَّ قالَ: انّى وَ اللهِ لَاحِبُّ رِیاحَکُمْ وَ ارْواحَکُمْ فَاعینونى عَلى ذلِکَ بِوَرَعٍ وَ اجْتِهادٍ، وَ اعْلَمُوا انَّ وِلایَتَنا لا تُنالُ الّا بِالْوَرَعِ وَ الْاجْتِهادِ، مَنِ ائْتَمَّ مِنْکُمْ بِعَبْدٍ فَلْیَعْمَلْ بِعَمَلِهِ، انْتُمْ شِیعَة اللهِ وَ انْتُمْ انْصارُ اللهِ وَ انْتُمُ السّابِقُوَن الْاوَّلُونَ وَ السّابِقُونَ الْآخِرُونَ وَ السّابِقُوَن فِى الدُّنْیا وَ السّابِقُوَن فِى الْآخِرَة، قَدْ ضَمِنَّا لَکُمُ الْجَنَّة بِضَمانِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ضَمانِ رَسُولِ اللهِ، وَ اللهِ ما عَلى دَرَجَة الْجَنَّة اکْثَرُ ارْواحاً مِنْکُمْ، فَتَنافَسُوا فى فَضائِلِ الدَّرَجاتِ، انْتُمُ الطَّیِّبُونَ وَ نِساؤُکُمُ الطَّیِّباتُ، کُلُّ مُؤْمِنَة حَوْراءُ عَیْناءُ، وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدّیقٌ.
وَ لَقَدْ قالَ امیرُ الْمُؤمِنینَ لِقَنْبَرٍ: یا قَنْبَرُ ابْشِرْ وَ بَشِّرْ وَ اسْتَبْشِرْ فَوَ اللهِ لَقَدْ ماتَ رَسُولُ اللهِ وَ هُوَ عَلى امَّتِهِ ساخِطٌ الَّا الشِّیعَة. الا وَ انَّ لِکُلِّ شَىْءٍ عِزّاً وَ عِزُّ الْاسْلامِ الشِّیعَة، الا وَ انَّ لِکُلِّ شَىْءٍ دِعامَة وَ دِعامَة الْاسْلامِ الشیِّعَة، الا وَ انَّ لِکُلِّ شَىْء ذِرْوَة وَ ذِرْوَة الْاسْلامِ الشِّیعَة، الا وَ انَّ لِکُلِّ شَىْءٍ سَیِّداً وَ سَیِّدُ الْمَجالِسِ مَجالِسُ الشِّیعَة، الا وَ انَّ لِکُلِّ شَىْءٍ شَرَفاً وَ شَرَفُ الْاسلامِ الشِّیعَة، الا وَ انَّ لِکُلَّ شَىْءٍ اماماً وَ امامُ الْارْضِ ارْضٌ تَسْکُنُهَا الشِّیعَة الحدیث. [4]
«عمرو‌بن ابى مقدام گوید که: شنیدم حضرت صادق علیه السّلام مى فرمود: من با پدرم براى رفتن به مسجد رسول‌خدا از منزل خارج شدیم و وقتى که در بین قبر و منبر بودیم جماعتى از شیعیان در آنجا مجتمع بودند. پدرم بر آنها سلام کرد و پس از آن فرمود: سوگند به خدا من بوى شما را و روح شما را دوست دارم، شما در این امر مرا با ورع و اجتهاد خود یارى کنید.
بدانید که به ولایت ما کسى نمى‌رسد مگر با ورع و اجتهاد. اگر فردى از شما به بنده‌اى اقتدا کند باید طبق روش او رفتار کند شما شیعه خدا هستید، شما یاران خدا هستید، شما سابقون اوّلین هستید، شما سابقون آخرین هستید، شما سابقون در دنیا و سابقون در آخرت به سوى بهشت هستید. ما براى شما بهشت را به ضمان خدا و ضمان رسول خدا ضمانت کردیم. سوگند به خدا که هیچ ارواحى بیشتر از شما در درجات بهشتى نیست، پس در کسب فضائل و مکارم از دیگران سبقت گیرید، و گوى مسابقه را بربائید. شما پاکانید، و زنان شما پاکانند، هر زن مؤمنهاى حوریّهاى است زیبا و داراى چشمان درشت، و هر مرد مؤمنى صدّیقى است در این امّت.
پنج سفارش حکیمانه از امام باقر علیه‌السلام به شیعیان
امام باقر علیه السّلام در بیانی روشنگرانه و حکیمانه به جابر می‌فرماید: تو را به پنج چیز سفارش مىکنم، اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم مکن، اگر به تو خیانت شود تو خیانت مکن، اگر به تو دروغ گویند تو دروغ مگو، اگر تو را ستودند شاد مشو و اگر نکوهشت کردند بى‌تابى مکن .
امام(ع) در ادامه می‌فرمایند: « .... فإن عَرَفتَ مِن نَفسِکَ ما قیلَ فیکَ فَسُقوطُکَ مِن عَینِ اللّه ِ جَلَّ و عَزَّ عِندَ غَضَبِکَ مِنَ الحَقِّ أعظَمُ علَیکَ مُصیبَةً مِمّا خِفتَ مِن سُقوطِکَ مِن أعیُنِ النّاسِ ، و إن کُنتَ على خِلافِ ما قیلَ فیکَ فثَوابٌ اکتَسبتَهُ مِن غَیرِ أن یَتعَبَ بَدَنُکَ
و اعلَمْ بأنّکَ لا تکونُ لنا وَلِیّا حتّى لَوِ اجتَمعَ علَیکَ أهلُ مِصرِکَ و قالوا : إنّکَ رجُلُ سَوءٍ لَم یَحزُنْکَ ذلکَ ، و لَو قالوا : إنّکَ رجُلٌ صالِحٌ لَم یَسُرَّکَ ذلکَ ، و لکنِ اعرِضْ نَفسَکَ على کِتابِ اللّه ِ ؛ فإن کنتَ سالِکا سَبیلَهُ ، زاهِدا فی تَزهِیدِهِ ، راغِبا فی تَرغیبِهِ، خائفا مِن تَخویفِهِ ، فاثبُتْ و أبشِرْ ، فإنّهُ لا یَضُرُّکَ ما قیلَ فیکَ ، و إن کنتَ مُبائنا للقُرآنِ فما ذا الّذی یَغُرُّکَ مِن نَفسِکَ ؟ ! . »(6)
در باره آنچه در خصوص تو مىگویند بیندیش اگر آنچه دربارهات مىگویند در خودت دیدى، بدان که سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى که براى کار درستى خشم کردى، مصیبتى بزرگتر است برایت، از این که بیم دارى از چشم مردم بیفتى و اگر بر خلاف واقع گفتهاند، این خود ثوابى است که بىرنج آن را به دست آوردهاى.
و بدان که تو دوست و پیرو ما نیستى مگر آن‌گاه که، اگر همه همشهریانت، بر ضد تو همداستان شوند و بگویند: تو مرد بدى هستى، این سخن تو را اندوهگین نسازد و اگر بگویند: تو مرد خوبى هستى، این سخن شادمانت نگرداند. بلکه خودت را با قرآن بسنج، اگر پوینده راه آن بودى و به آنچه به بى‌اعتنایى بدان فراخوانده است، بى‌اعتنا و به آنچه بدان ترغیب کرده است راغب بودى، پس پایدارى کن و خوش باش؛ زیرا که آنچه درباره تو گفته شده به تو زیانى نرساند و اما اگر از قرآن جدا بودى، چرا باید فریب نفست را بخورى؟!!
***********************
1. بحار الانوار» ج 15 کتاب الاخلاق ص 141.
2.در کتاب «بحار الانوار» قلادة القرآن است و ظاهراً تصحیف شده است.
3.بحار الانوار» ج 15 کتاب الاخلاق ص 148.
4.همان، ص 164.
5.همان، کتاب الایمان ص 123.
6. (تحف العقول/ ۲۸۴)
